Niezależne Zrzeszenie Studentów, Koło Badań Psychologicznych „Experior” Uniwersytetu Gdańskiego oraz Krajowa Reprezentacja Doktorantów zapraszają na ogólnopolską konferencję zdrowia psychicznego „Zdrowie w Twojej głowie”, odbywającą się w dniach 23–24 października 2021 roku na platformie MS Teams.

Temat przewodni III Międzynarodowej Konferencji Psychiatrii Dzieci i Młodzieży (19–20 listopada 2021 r., Chorzów) to zmiany systemowe w psychiatrii dzieci i młodzieży, które są przygotowywane (od 2017 r.) i sukcesywnie wdrażane (od 2020 r.). W numerze 3/2021 „Psychiatrii i Psychologii Klinicznej” publikujemy wybrane streszczenia wystąpień. Zapraszamy do lektury.

Artykuł prezentuje analizy dotyczące poznawczej i emocjonalnej reprezentacji COVID-19 u dorosłych Polaków w czasie szczytu drugiej fali pandemii (listopad–grudzień 2020 roku). Celem badania była analiza poznawczo-emocjonalnej reprezentacji COVID-19 u dorosłych Polaków. Na podstawie danych z piśmiennictwa założono, że reprezentacja ta ma odmienną strukturę zależnie od płci, wieku, poziomu wykształcenia oraz doświadczenia choroby COVID-19 lub innych czynników medycznych. 

Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży należy do ważnych zagadnień podejmowanych w ramach profilaktycznych działań prozdrowotnych w Polsce i całej Unii Europejskiej. Liczne badania wykazały, iż stan zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży nieustannie się pogarsza. Niepokojące dane publikuje Światowa Organizacja Zdrowia: aż u 20% dzieci występują różne problemy psychiczne, stąd potrzeba działań, które ten proces zahamują. Najistotniejszym zadaniem, które wyznaczyły sobie kraje Unii Europejskiej, jest wprowadzenie na szeroką skalę wielopoziomowych działań profilaktycznych skierowanych do całej populacji, określanych mianem profilaktyki uniwersalnej. 

Tematem niniejszego artykułu jest wstyd ujęty z perspektywy zaburzeń odżywiania. Wstyd jako emocja występująca powszechnie i w różnych obszarach ludzkiego życia nabiera szczególnego znaczenia w rozumieniu i leczeniu zaburzeń odżywiania, gdyż jest jednym z kluczowych czynników ich rozwoju i podtrzymywania. Udowodniono naukowo, że osoby z zaburzeniami odżywiania doświadczają wyższego poziomu wstydu i winy w porównaniu z osobami z innymi diagnozami klinicznymi, co odróżnia zaburzenia odżywiania od innych form psychopatologii. Autorki przedstawiają zatem mechanizmy leżące u podstaw pojawiania się emocji wstydu i jej związku z występowaniem zaburzeń odżywiania, a także prezentują wybrane modele pracy terapeutycznej nad wstydem. 

Celem badania była ocena efektywności interwencji żywieniowej w porównaniu z interwencją behawioralną w zwiększeniu akceptacji doustnej pokarmów oraz poprawie stanu odżywienia u dzieci z zaburzeniem polegającym na ograniczeniu/unikaniu przyjmowania pokarmów (avoidant/restrictive food intake disorder, ARFID). W badaniu wzięło udział sześcioro dzieci w wieku 3–4 lata. Wszystkie dzieci miały postawianą diagnozę ARFID. W sposób losowy zostały one przypisane do jednej z dwóch możliwych interwencji – żywieniowej lub behawioralnej.

Wyjaśnienie biologicznego podłoża dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości pozostaje jednym z największych wyzwań współczesnej neuronauki. Nie mniejszy problem stanowi kliniczny aspekt zaburzenia. Trudność w leczeniu wynika zarówno ze złożonego i osobniczego charakteru dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości, jak i z niedostatecznych modeli biopsychologicznych, na których bazie dałoby się stworzyć uniwersalną procedurę terapeutyczną. Zdecydowana większość badań neuroobrazowych wykonywanych u osób z diagnozą dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości okazuje się niekonkluzywna – nieprawidłowości poszczególnych struktur mózgu, na które wskazują liczni autorzy, nie tłumaczą całego spektrum objawów. Ponadto część wyników badań stoi ze sobą w sprzeczności. 

Zaburzenie osobowości z pogranicza dotyczy około 1–1,5% populacji, charakteryzuje się przewlekłością (od okresu adolescencji do dorosłości) i jest związane ze znaczącym ryzkiem samobójstwa (około 10%). U części osób następuje samoistna poprawa, ocenia się jednak, że specjalistyczna terapia kilkukrotnie przyspiesza ten proces. Psychoterapia stanowi rekomendowaną formę leczenia, ale konieczne jest uszczegółowienie metod i zasad jej stosowania. Celem artykułu jest zestawienie rekomendowanych metod psychoterapii zaburzenia osobowości z pogranicza opracowanych przez instytucje odwołujące się do zasad medycyny/terapii opartej na danych empirycznych (evidence-based practice), a za podstawę praktyki uznające metody, których skuteczność wykazano w badaniach empirycznych (evidencebased treatments). W pracy przytoczono zalecenia Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (American Psychiatric Association), Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (American Psychological Association), brytyjskiego Narodowego Instytutu Zdrowia i Doskonałości Klinicznej (National Institute for Health and Clinical Excellence) i innych organizacji. 

W świecie psychoterapii istnieje wiele nurtów. Mimo odmiennych założeń teoretycznych i metod pracy z pacjentem badania wykazują jednak porównywalną skuteczność różnych terapii. Na przestrzeni ostatnich lat podjęto liczne próby zrozumienia takiego stanu rzeczy – badano specyficzne lub wspólne czynniki leczące. W niniejszej pracy przedstawiamy teorię kontroli percepcyjnej (perceptual control theory), która – jako naukowo uzasadniona teoria – umożliwia integrację wiedzy i praktyki. Wyjaśnione przez nas reguły transdiagnostyczne pozwolą zrozumieć zarówno proces powstawania objawów emocjonalnych, jak i proces zmiany w psychoterapii. Głównym celem artykułu jest przedstawienie wprowadzenia do terapii metodą poziomów (method of levels therapy), która została stworzona jako bezpośrednie zastosowanie założeń teorii kontroli percepcyjnej. Opisowi procedur terapeutycznych towarzyszą przykłady kliniczne.

Zgodnie z aktualnymi kryteriami klasyfikacyjnymi zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi nie może zostać rozpoznany, jeśli objawy nie występowały już w okresie dzieciństwa. W ostatnim czasie zaczęto podważać ten pogląd i stawiać tezę, że ADHD może się pojawić w wieku późniejszym – w adolescencji lub wczesnej dorosłości. Kryteria diagnostyczne ujęte w DSM są bardziej liberalne w odniesieniu do czasu początku ADHD niż kryteria zawarte w ICD. Co więcej, ukazują się doniesienia dowodzące różnic w obrazie klinicznym między grupą osób, u których ADHD rozpoznano według aktualnych wytycznych, a kohortą z zaburzeniem o początku w wieku późniejszym. 

W ostatnich latach nastąpił istotny zwrot w kierunku włączania interwencji opartych na kontakcie z przyrodą (nature-based interventions, green therapy) w główny nurt działań poprawiających dobrostan psychiczny populacji. Różnorodne interwencje, na ogół bazujące na uważności w kontakcie z naturą i treningu umiejętności psychospołecznych, są coraz wyraźniej obecne również w rehabilitacji psychiatrycznej. W pracy przedstawiono zasady organizacji, czynniki leczące i warunki skuteczności terapeutycznych wędrówek górskich, zwanych także terapią górami lub górską terapią psychospołeczną. Niniejszy artykuł ma ponadto na celu przybliżenie zadań stojących przed terapeutą-przewodnikiem. Co bardzo ważne, metody pracy i przebieg wędrówki górskiej są oparte na wystarczająco silnych empirycznych dowodach skuteczności. Autorzy przedstawiają własną propozycję programu terapii w środowisku górskim wraz z warunkami wstępnymi i poszczególnymi etapami procesu terapeutycznego. 

W dobie pandemii COVID-19 młode osoby doświadczają lęku i napięcia związanego z nietypową, niejasną i nieprzewidywalną sytuacją. Silnymi bodźcami lękotwórczymi są dystans społeczny, zamknięcie szkół oraz realne zagrożenie zdrowia i życia, przekładające się na duże obciążenie psychiczne u młodych osób. Prezentowane badania miały na celu określenie poziomu depresji wśród młodzieży oraz ustalenie, które czynniki związane z pandemią (obawy o zdrowie, ograniczenia) okazały się dla uczniów najtrudniejsze. Celem była także weryfikacja różnic w zakresie nasilenia depresji i lęku u dziewcząt i chłopców oraz zależności między lękiem i depresją a umiejscowieniem poczucia kontroli zdrowia u adolescentów. 

Celem badań było sprawdzenie, czy grupy osób uzależnionych od alkoholu i nieuzależnionych różnią się w zakresie retrospektywnej oceny postaw rodziców (badanie 1) oraz czy osoby uzależnione od alkoholu mające i niemające uzależnionego rodzica różnią się w retrospektywnej ocenie ich postaw (badanie 2). W badaniu 1 uczestniczyło 121 osób uzależnionych od alkoholu i 121 osób bez uzależnienia (w obu grupach po 37 kobiet i 84 mężczyzn). W badaniu 2 udział wzięło 221 osób uzależnionych od alkoholu (55 kobiet i 166 mężczyzn). Zastosowano Kwestionariusz Retrospektywnej Oceny Postaw Rodziców (KPR-Roc) Mieczysława Plopy oraz Test Rozpoznawania Problemów Alkoholowych AUDIT. 

O uzależnieniu od alkoholu, piciu ryzykownym lub szkodliwym w grupie polskich adwokatów wiadomo niewiele. Z badań przeprowadzonych w innych krajach wynika, że ryzyko uzależnienia jest wśród adwokatów wyższe niż w populacji ogólnej czy w innych grupach zawodowych. Celami badania były określenie modelu picia alkoholu w grupie polskich adwokatów oraz identyfikacja czynników związanych z piciem.

Poczucie przynależności do grupy może być formą adaptacji do warunków izolacji więziennej. Jednak nadmierna identyfikacja grupowa może skutkować negatywnymi konsekwencjami dla tożsamości jednostki. Odczuwane wsparcie w relacjach społecznych stanowi znaczący zasób osobisty osób skazanych. Tożsamość społeczna osób skazanych wpływa na ich zachowanie, a tym samym na efekt oddziaływań penitencjarnych. Stąd celem pracy było określenie poczucia przynależności do grupy wśród skazanych, którzy posiadają modyfikacje ciała.

Na podstawie badań szacuje się, że od początku XXI wieku na świecie potroiła się liczba osób otyłych do 18. roku życia. W Polsce odsetek dzieci i młodzieży z nadwagą oscyluje wokół 12–15%, a z otyłością – wokół 5–11%. Celem badania była ocena czynników biopsychospołecznych powiązanych ze wskaźnikami otłuszczenia u dzieci przedszkolnych. Badanie może stanowić materiał porównawczy do podobnych badań, obejmujących inne populacje czy przedziały czasowe. 

Zapalenie płuc wywołane zakażeniem SARS-CoV-2 pojawiło się w Wuhan City w chińskiej prowincji Hubei już w grudniu 2019 roku. Wybuch pandemii COVID-19 doprowadził do światowego kryzysu zdrowia publicznego. W odpowiedzi na szybko rosnącą liczbę publikacji na ten temat podjęto próbę kompleksowego przeglądu wczesnych doniesień, które ukazały się w piśmiennictwie o zasięgu międzynarodowym do początku maja 2020 roku. W niniejszej pracy szczegółowo opisano wpływ pandemii na populację ogólną, ponieważ zgodnie z badaniami personel medyczny doświadcza odmiennych, specyficznych stresorów. 

W Polsce kobiety cierpią częściej na większość zaburzeń psychicznych niż mężczyźni (poza uzależnieniami), ale to mężczyźni blisko sześciokrotnie częściej popełniają samobójstwa. Celem artykułu jest dokonanie analizy problemów związanych z samobójstwami i problemami zdrowia psychicznego mężczyzn.

Niemal na całym świecie mężczyźni popełniają samobójstwa częściej niż kobiety. Wynika to z wielu kwestii, w tym z faktu, że kobiety relatywnie częściej od mężczyzn szukają pomocy. Wiele krajów rozwiniętych próbowało wdrożyć programy i inicjatywy zapobiegania samobójstwom, ale znikoma część z nich była kierowana bezpośrednio do mężczyzn. Cele niniejszego artykułu obejmują podjęcie rozważań na temat działań profilaktycznych dotyczących trudności natury psychicznej kierowanych do mężczyzn oraz dokonanie dokładnego opisu tych działań.